Pierwszym i zarazem kluczowym etapem leczenia ortodontycznego jest postawienie diagnozy. Od niej zależy przebieg leczenia oraz efekty końcowe. Ma tu znaczenie zarówno wnikliwe badanie pacjenta jak i doświadczenie lekarza.
Na pierwszej wizycie ortodonta bada pacjenta, przeprowadza wywiad lekarski, wykonuje zdjęcia zewnątrz- i wewnątrzustne, pobiera wyciski na modele diagnostyczne, analizuje zdjęcia rentgenowskie. Niekiedy diagnostyka jest rozszerzona o tomografię komputerową lub dodatkowe badania stawu skroniowo – żuchwowego.
Celem takich działań jest dokładne ustalenie przyczyn wady zgryzu w celu zaplanowania czynnoścI prowadzących do jej wyleczenia. Po analizie wszystkich danych lekarz przedstawia pacjentowi szczegółowy plan leczenia, który uwzględnia sposób i czas leczenia.
Prawidłowo postawiona diagnoza ma istotne znaczenie w procesie regulacji wad zgryzu.
Pozwala ustalić przyczynę wady i podjąć niezbędne do wyleczenia kroki. Jest to bardzo ważne w przypadku dzieci, ponieważ trafna diagnoza umożliwia szybkie wyleczenie, zwykle prostymi metodami. Dlatego tak priorytetowe jest zgłoszenie się na konsultację wcześnie, kiedy są już zwiastuny przyszłych problemów, ale nie zdążyły się one jeszcze rozwinąć.
Doświadczony ortodonta będzie miał na względzie nie tylko zgryz, ale całą twarz pacjenta i tak pokieruje leczeniem, aby ta twarz w przyszłości prezentowała się jak najkorzystniej.
Podobnie w sytuacji leczenia dorosłego precyzyjna diagnoza pozwoli zaplanować leczenie, które poprawi zarówno wygląd jak i jakość życia oraz zdrowia pacjenta.